Risālah'ī Darbārah-yi Ravādārī: Persian 1402

جان لاک، به پدر لیبرالیسم، پدر حقوق بشر، پدر فلسفه تجربی، پدر معرفت شناسی مدرن و... معروف است. اما در این رساله، همچون یک متکلم و متاله دینی ظاهر می شود و علیه سخت گیری مذهبی زبان می گشاید. به سوءاستفاده ی اهل قدرت از دین خدا می تازد و انگیزه های دنیوی و مادی متعصبین مذهبی از بهانه کردن امور اخروی را افشا می کند و نشان می دهد که تأسیس حکومت بر پایه ی اصول مذهبی شرک ورزیدن به خدا است. چهره ی او در این رساله، هم چهره ی مردی مومن است که از حقیقت دین در مقابل فساد اهل قدرت و خرافات عوام دفاع می کند و هم چهره ی مردی انسان دوست، که از فشار سیاسی ناموجه به مردم، به خاطر عقاید مذهبی شان که مسئله ای تماما شخصی است، به تنگ آمده است. اما رساله چگونه پدید آمد؟ معروف است که این رساله حاصل نامه نگاری او با متأله هلندی، فیلیپ فون لیمبورگ، دوست جان لاک است و فون لیمبورگ بود که در سال 1689 این رساله را منتشر کرد. اما در صحت این داستان تردیدهایی تاریخی هست و پژوهش های ماریو مونتوری نشان می دهد که جان لاک در اصل به تشویق آنتونی اشلی کوپر، چهار سال قبل در سال 1685 «رساله ای درباره ی رواداری» را نوشته بود و در مصاحبت با فیلیپ فون لیمبورگ فهمید که هردوی آنها، مستقل از یکدیگر، به نتایج تقریبا یکسانی درباره ی نسبت بین سیاست و دیانت رسیده بوده اند.