Sīyāsat va ʻamalkard-i Brītānīyā dar Qafqāz az suqūṭ-i razhīm-i tazārī tā ghalabah-i Balshūīkʹhā (1917 - 1921): Persian 1394

پژوهش حاضر ضمن بررسی سیاست انگلیس در قفقاز، مسائل مرتبط با این موضوع را نیز بررسی کرده است. مهم‌ ترین این مسائل عبارتند از: فراز و فرود جمهوری های قفقاز، جنبش روس ‌های سفید ضد انقلاب و اهم مسائل مربوط به نظام بندی دنیای پس از جنگ که بالاخره به قرارداد بازرگانی بریتانیا با شوروی انجامید، قراردادی که مقدمه ای برای به رسمیت شناخته شدن شوروی توسط آن کشور گشت. حد فاصل سال های ١٩١٧-١٩٢١ حساس ترین و مهم ‌ترین دوره تاریخ قفقاز به ‌ویژه در سده های معاصر است. در حالی که تب و تاب حاصل از جنگ جهانی اول در بسیاری از ممالک جهان به دنبال خاتمه جنگ در سال ١٩١٨ فرو نشست، ملل قفقاز تا سال ١٩٢١ در هیجانات جنگ و انقلاب باقی ماندند. برای ریشه یابی این دوره پر آشوب بایستی به دهه های قبل بازگشت. رقابت بریتانیا و روسیه در شرق، یکی از مهم‌ ترین مسائل قرن نوزدهم بود. این رقابت، که به بازی بزرگ معروف شده‌ است، بارها مناسبات دو کشور را تا مرز جنگ پیش برد. اما یکی از دلایلی که بریتانیا و روسیه توانستند اختلافات خود را کنار بگذارند قدرت نوظهور آلمان بود که با شکست فرانسه در سال ١٨٧٠ م. معادلات قدرت در اروپا را به‌ هم ریخته بود. نویسنده معتقد است که انگلستان، تا وقوع انقلاب اکتبر، به علت نداشتن منافع سنتی در قفقاز، توجه چندانی به این ناحیه نداشت. اما انقلاب اکتبر توجه به قفقاز را اجتناب ‌ناپذیر ساخت. سردمداران انقلاب اکتبر جنگ جهانی را یک نبرد امپریالیستی خواندند و امر به فراخوان نیروهای این کشور از جبهه های جنگ دادند و حتی اقدام به صلح با کشورهای آلمان و عثمانی و اعطای امتیازات فراوان به آنان کردند. در نتیجه ناآرامی های داخلی روسیه، یکی از مناطقی که به حال خود رها شده بود قفقاز بود. این منطقه در حالی از کنترل نیروهای روسیه خارج شده بود که ارتش آلمان به کمک نیروهای عثمانی پیش ‌روی به شرق را آغاز کرده بود و روز به روز برای منافع انگلیس در شرق (هند) خطرسازتر می شد بایستی اذعان نمود که ماهیت سیاست انگلیس نسبت به قفقاز، بعد از جنگ جهانی اول، به طور کلی با دوران قبل از آن تفاوت دارد. بعد از خاتمه جنگ، قوای انگلیس به فرماندهی ژنرال تامسون دوباره اقدام به اشغال قفقاز کردند.