Andīshah Muntinī: Persian 1400

دربارۀ این‌که مونتنی در کدام جبهه موضع می‌گیرد اتفاق نظری وجود ندارد. گروهی او را لیبرال و عدّه‌ای محافظه‌کار دانسته‌اند. امّا می‌توان گفت او سخت پای‌بند شکّاکیّت و مذهب اصالت عمل (پراگماتیسم) بود. اثر بزرگ او «مقالات» تأثیری ژرف بر بسیاری از اندیشمندان بعد از خود گذاشت چنان‌که بعضی از صاحب‌نظران معاصر بر پیشدستی او بر فروید پای فشرده‌اند و برخی او را در تحلیل احساسات آدم مانند مارسل پروست دانسته‌اند؛ حتّی کلود لوی‌ـ‌استروس، انسان‌شناس فرانسوی، با دادن عنوان «اندیشۀ وحشی» به کتاب خود نشان داد تا چه پایه تحت تأثیر مقالۀ “آدمخواران” مونتنی است. باری، اثر بزرگ مونتنی یعنی «مقالات» به‌رغم صدها تقلیدی که برانگیخته همچنان در نوع خود یگانه و بی‌همتاست، زیرا از درون او جوشیده است و می‌دانست چه می‌خواهد بگوید و آن را چگونه باید بگوید: «من به آسانی می‌توانم سقراط را به‌جای اسکندر تصوّر کنم، ولی نمی‌توانم اسکندر را به‌جای سقراط تصوّر کنم. اگر کسی از اسکندر بپرسد چه می‌تواند بکند، پاسخ خوهد داد: “می‌توانم جهان را تسخیر کنم.” سقراط به همین سؤال چنین پاسخ خواهد داد: “می‌توانم زندگی انسانی‌ام را بر طبق شرایط طبیعی بگذرانم”؛ دانشی بسیار جامع‌تر، بسیار دشوارتر و بسیار مشروع‌تر.»