Paydāyash va taḥavvul-i aḥzāb-i sīyāsī-i mashrūṭīyyat (dawrah'hā-yi yakum va duvvum-i Majlas-i Shawrā-yi Mallī): Persian 1381

اين كتاب بررسی و كنكاشی عميق و مبتنی بر منابع دست اول درباره اولين گام‌های ايرانيان برای تشكيل حزب و روند و خط سير پژوهش و بررسی درباره ابعاد و پيامدهای سياسی و اجتماعی نهضت مشروطه است. كتاب حاضر شامل يك مقاله به عنوان ديباچه، مقدمه (آغاز سخن) و دو بخش اصلی و چهار بخش پيوست‌ها، منابع، فهرست‌ها و نمايه است. مولف در مقاله آغازين از چهار منظرِ نارسايی قانون اساسی و قوانين انتخابات، نقش احزاب و تشكيلات سياسی، اختلاف ميان علما و دخالت دولت‌های بيگانه در امور كشور، به بررسی نخستين دهه انقلاب و موانع و مشكلات پيش روی آن پرداخته است. وی در ادامه به ريشه‌يابی و چگونگی شكل‌گيری انجمن‌ها و فرقه‌‌ها و نقش آنها در قبل و بعد از نهضت مشروطه پرداخته و دلايل داخلی و خارجی در شكل‌گيری آنها، بنيان‌گذاران، ديدگاه‌ها و مواضع، خواسته‌ها، تركيب و جايگاه انجمن‌ها در مجلس اول و كشمش‌های آنان با يكديگر را بررسی كرده است. حوادث به توپ بستن مجلس و دوران استبداد صغير و نقش انجمن‌ها در حمايت و دفاع از مجلس و تلاش‌های داخل و خارج از كشور برای احيای مشروطه از ديگر مباحثی اند كه در اين كتاب به آنها پرداخته شده است. بررسی دوره دوم مجلس شورای ملی از مباحث ديگر كتاب است. در اين بخش مولف به روند تشكيل مجلس دوم و پيدايش احزاب سياسی چون حزب اجتماعيون عاميون و اجتماعيون اعتداليون و ساير احزاب و مرامنامه‌ها، مواضع و اقدامات آنان پرداخته است.