Dar khadmat va khīyānat-i rawshanfikrān: Persian 1398

زندگی فرهنگی روشنفکران و تفکر دینی در ایران. آیا روشنفکری یک درجه اجتماعی است؟ و روشنفکر، عضوی از یک طبقه است؟ و می‌ شود گفت طبقه روشنفکران؟ چنان که در احزاب کمونیست عالم مرسوم است؟ که از کارگران و کشاورزان و روشنفکران به‌ عنوان سه رکن اصلی سازنده بنای اجتماع سخن می‌ گویند؟ یا به‌ عنوان سه طبقه مختلف که ابزار کار مختلف دارند؟ و اگر کارگران و دهقانان عضو یک حزب کمونیست برگزیدگان طبقه خویشند، آیا می‌ توان روشنفکران عضو همان حزب را هم برگزیدگان همان طبقه خویش خواند؟ و مگر نه‌ اینکه روشنفکران برگزیدگی را در هر جا برای خویش انحصار کرده‌ اند؟ و آن‌ وقت آیا لزومی دارد که از معارضه دایمی کارگران و روشنفکران در احزاب کمونیست مثالی بیاورم؟ می‌ بینید که هنوز سؤالها بسیار است. به‌ هر جهت، تنها وقتی می‌ توان تکلیف روشنفکر و روشنفکری را معین کرد که به تمام سؤالهایی که گذشت پاسخی داده بشود و به بسیاری سؤالهای دیگر. مثلاً به اینکه روشنفکران تا چه حد در طرح‌ ریزی آینده یک مملکت مؤثرند؟ یا چرا در روزگار ما، روشنفکران نیز به همان اندازه بی‌ اعتبار شده‌ اند که مالکان و دوله‌ ها و سلطنه‌ ها ؟ یا چرا روشنفکران ایده‌ آل ها را به‌ خاطر نان و آب فراموش کرده‌ اند؟