Rūzshumār-i tārīkh-i muʻāṣir-i Īrān (jild-i sivvum): Persian 1389

سومين جلد اين مجموعه شامل رخدادهای سال ١٣٠٢ شمسی است. اين كتاب ٧٥٠ صفحه ای فراز و فرود سه دولت، دو دوره مجلس شورای ملی و گام های ريز و درشت رضاخان برای گرفتن همه ی اهرم های قدرت را در قالب كرونولوژی (تقويم نگاری) نمايان می كند. دو حادثه ی مهم بيش ترين اخبار اين شماره را به خود اختصاص داده است: انتخابات مجلس پنجم و موضوع جمهوری خواهی. اسناد وزارت جنگ و كاخ مرمر، می گويند كه چگونه رضاخان با شبكه ی در حال گسترش قشون خود نام نمايندگان مورد نظر خود را از صندوق های رأی بيرون می كشد، مهم ترين ركن مشروطيت (مجلس شورای ملی) را در اختيار خود می گيرد و منويات بعدی خود را كه تغيير نظام سياسی (جمهوری خواهی) است تحقق می بخشد. رخدادهای مربوط به جمهوری خواهی متراكم ترین اخبار ماه های بهمن و اسفند است. ساقط كردن قاجار و تغيير نظام سیاسی مهم ترین هدفی بود كه رضاخان پیش از سقوط دولت مستوفی الممالك مدنظر داشت. او با جلب نظر روسیه به راحتی توانست دولت بعدی (مشیرالدوله) را از پیش رو بردارد، احمدشاه را از كشور به مسافرتی اجباری بفرستد، دولت تشكيل دهد و در جهت تمركز قدرت گام بردارد. مقاومت علمای تهران به ويژه آیت الله سید حسن مدرس و مخالفت مراجع مهاجر ایران (آیات سید ابوالحسن اصفهانی و سید حسن نائینی) این نقشه رضاخان را هر چند موقت، با شكست روبرو كرد. در این جا بود كه او با تدبیر بیش تر نه برای جمهوریت بلكه برای نشستن بر تخت سلطنت تغییر مسیر داد.