Ikhtīyārāt-i shāʻirī va maqālahʹhā-yi dīgar dar ʻarūz-i Fārsī: Persian 1394

این کتاب دربردارندۀ مجموعه مقالاتی است که زنده‌ یاد ابوالحسن نجفی در طی چهل سال در مجله‌ ها و نشریه‌ های مختلف به چاپ رسانده بوده است. بحث دربارۀ وزن شعر فارسی دارای دو بخش عمده است: تقطیع وزن‌ ها و طبقه‌ بندی وزن‌ ها. بدیهی است که بدون مهیا کردن و فراگیری بخش نخست، هرگز نمی‌ توان به سراغ طبقه‌ بندی وزن‌ ها رفت. این کتاب تمام مشکلات مربوط به امر تقطیع وزن‌ ها را حل کرده و مقدمه را برای پرداختن به مبحث طبقه‌ بندی آماده کرده است. از میان مقالات این مجموعه که طی چند دهه نگاشته شده‌ اند ـ اولین آن ها در سال ١٣٥٢ و آخرین آن ها که متن سخنرانی ایشان در سال ١٣٨٦ است ـ مقالۀ نخست، یعنی «اختیارات شاعری» مهم‌ ترین مقاله محسوب می‌ شود؛ زیرا تمام دیگر مقالات این مجموعه از دل همان مقاله بیرون آمده‌ اند، به طوری که اکثر مقالات دیگر را می‌ توان صرفا" شرح و بسط و تصحیح و تکمیل مقالۀ نخست دانست. نجفی در این مقاله برای پی بردن به نخستین و مهم‌ ترین جنبۀ عروض، وزن شعر را به صورت زیر تعریف می‌ کند: «وزن ادراک تناسبی است که از تکرار مقادیر متساوی و منفصل حاصل می‌ شود». وی سپس بر این اساس تعریف می‌ کند که چون وزن شعر عروضی فارسی مبتنی بر کمیت هجاهاست، پس نخستین و مهم‌ ترین جنبۀ عروض، تعیین کمیت هجاها و شمارش آن ها به منظور تقطیع است. در واقع او نخستین کسی است که فهرست کاملی از انواع هجاهای شعر عروضی فارسی و کمیت آن ها (شامل شش هجا با سه کمیت کوتاه و بلند) به دست می‌ دهد و پس از طرح کمیت هجاها متذکر می‌ شود که قاعدۀ اصلی عروض فارسی عبارت است از این که کمیت‌ های دو مصراع یک بیت باید نظیر به نظیر یکسان باشد؛ یعنی کمیت کوتاه باید در مقابل کمیت کوتاه و کمیت بلند در مقابل کمیت بلند قرار گیرد.