Farhang-i vāzhagān-i Āzarī: Azeri 1393

بررسی های زبان شناختی نشان می دهند زبان آذری از شاخه های زبان پهلوی و از خویشاوندان زبان مادی است. این زبان که پس از اسلام با راهیابی زبان های عربی و در دوره ی معاصر، گونه ای « زبان ترکی » به آذربایجان ناتوان شد، در برخی مناطق آذربایجان و مناطقی در ترکیه ی امروز، همچنان، زنده است. واژگان این زبان در زبان امروز آذربایجان نیز دیده می شوند. فیروز منصوری در این کتاب، گنجینه ای از واژگان ایرانی را گرد آورده است که ایرانی بودن آنها را به دو شیوه ثابت کرده است: ۱- از راه مقایسه ی واژگان آذری با ریشه های آنها در زبان های باستانی ایرانی، همچون اوستایی و پهلوی و ارمنی ۲- نشان دادن « دگرگونی نگارش و خوانش واژگان آذری از راه ابدال ». افزون بر این، او نمونه های «همانند» این واژگان را، به جز در زبان فارسی، در دیگر گویش های ایرانی همچون سیستانی، خراسانی، لری، کردی، لکی ، هرمزگانی، بلوچی، گیلکی، مازندرانی، سمنانی، بخارایی و … فهرست کرده است. آنچه به این پژوهش اعتبار و ارزشی دو چندان می دهد، گزارش زبانزدها (ضرب المثل ها)، دوبیتی ها، بایاتی ها، چیستان ها، لالایی ها و متن هایی از کتاب های آذربایجانی است که این واژگان در آنها آمده اند. فیروز منصوری در جای جای این کتاب، نمونه هایی از داستان شکل گیری زبانزدها (ضرب المثل ها) ی آذری را گزارش کرده است که خواننده را در فهم زمینه های اجتماعی آفرینش عناصر فرهنگ مردم (فولکلور) یاری می دهد. کتاب حاضر را با اینکه کتابی مرجع است می توان همچون کتاب « تاریخ فرهنگ آذربایجان » هم خواند. سرانجام، آنچه درباره ی اهمیت این کتاب بایستی بدان اشاره کرد، « اهمیت ایران شناختی » آن است که چشم اندازهایی شگفت انگیز از برخورداری ها و دارایی های معنوی ملت ایران را در برابر چشمان جهانیان می گشاید.