میرزا جعفرخان خواجه‌ نوری "موفق‌ الدوله" و سفارت‌ نامه لرستان فارسی 1400

ساسان والی‌زاده، نویسنده، روزنامه‌نگار و پژوهشگر در تازه‌ ترین اثر خود از یکی از این رجال تاریخی رازگشایی کرده است؛ میرزا جعفر خواجه‌ نوری معروف به موفق‌ الدوله که از خاندان مشهور خواجه نوری‌ها است سال‌ها به عنوان حاکم یا نایب‌ الحکومه در استان‌های مختلف کشور مانند زنجان، همدان، کرمانشاه، قزوین، اصفهان، کرمان، بلوچستان، لرستان، گرگان و بوشهر حاکمیت داشته است. اما شاید شگفت‌آور باشد بدانیم که راجع به چنین شخصیتی که اتفاقاً سه دوره نماینده مردم فیروزآباد فارس و در دوره‌ای عضو هیات رئیسه مجلس شورای ملی هم بوده است، هیچ‌گونه اطلاعات یا تصویری وجود نداشت! موفق‌ الدوله از سرکردگان خاندان خواجه نوری و از کارگزاران دو سلسله پادشاهی است که در اکثر ایالات و ولایات کشور ریاست داشته است. این کتاب تلاش کرده است تا ضمن اشاره به عقبه و خاندان و خانواده او که اکثراً از معاریف زمان خود بوده‌اند، مسیر زندگی او را در حکومت‌های مختلف بپیماید و شخصیت او را از پس اسناد و اقوال کشف کند. کاری که والی‌زاده انجام داده بازنمایی و شناخت کامل قطعات و مراحل زندگی این شخصیت تاریخی بر اساس اسناد موجود است. سندپژوهی روشی دشوار و ناگزیر برای شناخت این شخصیت تاریخی بوده که نویسنده آن را به انجام رسانده است. در واقع این کتاب وظیفه‌ای دوگانه‌ را به عهده گرفته است؛ هم یکی از شخصیت‌های موثر دوره قاجار و پهلوی را معرفی و فراز و فرود زندگی خصوصی و سیاسی او را در آینه اسناد کشف و عرضه کرده و هم اثری مهجور از او درباره ایلات و جغرافیای لرستان را تصحیح کرده است. رساله کم‌ حجم ولی با ارزش موفق‌ الدوله راجع به لرستان یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی راجع به طوایف لرستان در عصر قاجار است. گزارشی که موفق‌ الدوله راجع به لرستان نوشته و والی‌زاده از آن به نام سفارت‌ نامه یاد کرده است می‌تواند از منابع معتبر برای پژوهش‌های قومی و تاریخی قرار گیرد، به‌ ویژه آن که نویسنده شرح و تعلیقات دقیق و مفصلی بر آن نوشته است.