( فقه و سیاست در ایران معاصر ( تحول حکومت داری و فقه حکومت اسلامی فارسی 1399

درباره‌ی حکومت، به‌ طور کلی، دو دیدگاه عمده وجود دارد: ذات‌ گرایی و مخالف آن. مفهوم «حکومت‌ داری» با عبور از تحلیل‌ های جوهرگرایانه، حکومت را امری اعتباری، و حتی «اعتبار از اعتبار» می‌بیند و بر ماهیت استعاری حکومت‌ داری‌ها نظر دارد. این پژوهش نیز چنین دیدگاهی دارد و از رابطه‌ی استعاری حکومت‌ شناسی‌ها و فقه حکومت در ایران معاصر سخن رفته است. فقه سیاسی استعاره‌ های زیادی دارد که بنیانی بر نظریه‌های متفاوت حکومت فراهم کرده‌ اند. اما، دو استعاره‌ی «وقف» و «قضاوت» جایگاه برجسته‌ ای در فقه سیاسی معاصر یافته و رابط بین شریعت و دموکراسی در دولت مدرن شده‌ اند؛ وقف در فقه مشروطه و قضاوت در نظریه‌ های حکومت اسلامی. جلد نخست به فقه مشروطه و تحولات دولت مشروطه اختصاص داشت و در این نوشته نیز سه محور عمده کاوش شده است؛ الف) رابطه‌ی استعاری قضاء و حکومت، و لوازم مردم سالار آن؛ ب) دگرگونی حکومت‌ داری ایرانی، و سویه‌ی اقتداری آن از دهه‌ی ۱۳۲۰ تا کنون؛ ج) و در نهایت، تخلیه‌ی تدریجی فقه سیاسی از عناصر دموکراتیک و رواج نظریه‌ های اقتداری در فقه حکومت اسلامی. حکومت‌ داری مفهومی تحلیلی است که زایش و زوال تصورات متفاوت از «اعتبار حکومت» در ایران معاصر را نشان می‌دهد؛ تصویرهای ناهمگون و انباشته از انواع حکمرانی‌ ها که ظاهراً بیرون دستگاه فقه، و در جهان اجتماعی ما شکل یافته و به‌ تدریج به مبانی تصوری اجتهاد در فقه حکومت اسلامی بدل شده و موجبات دگرگونی در فقه سیاسی را فراهم نموده‌ اند.