فرهنگ فارسی گفتاری فارسی 1395

واژه‌ ها و اصطلاحات رایج در فارسی امروز را به دو دستۀ کلی رسمی و گفتاری می‌ توان تقسیم کرد. بخش اعظم این واژگان بی‌ نشان‌ اند، یعنی هیچ رنگ و بوی خاصی ندارند و در هر دو نوع گفتاری یا نوشتاری ممکن است به کار روند؛ مانند «آنجا، امسال، اسب، اراده، امید، برادر، خوشحال، شادی، زمین، نابغه، تصمیم گرفتن، فراموش کردن» و امثال آن. حدود یک‌ پنجم واژگان فارسی امروز متعلق به گونۀ گفتاری است. بنابراین اگر کل واحدهای واژگانی فارسی امروز را چهل‌ هزار تا فرض کنیم، یک‌ پنجم این‌ مقدار، یعنی حدود هشت‌ هزار تا، مختص فارسی گفتاری است. مجموعۀ حاضر دربردارندۀ این بخش از فارسی امروز است. منظور از فارسی گفتاری آن بخش از زبان فارسی معیار ـ یعنی لهجۀ تهرانی ـ است که اهل زبان در گفت‌ و گوهای روزمرۀ خود به طور طبیعی به کار می‌ برند و کاربرد آن را در گفتار یا نوشتار رسمی غیر عادی و نابجا می‌ شمارند. لذا اگر کسی مثلاً در سخنرانی یا نوشتۀ رسمی خود از اصطلاحاتی چون «پدر صلواتی، قمپز در کردن یا تا لنگ ظهر خوابیدن» استفاده کند، برای فارسی‌ زبانان عجیب و غیر طبیعی جلوه خواهد کرد. نویسندۀ «فرهنگ فارسی گفتاری» واحدهای واژگانی فرهنگ حاضر را در طول چندین سال و عمدتاً از گفت‌ و گوهای روزانۀ فارسی‌ زبانان، برنامه‌ های رادیو و تلویزیون، و نوشته‌ های وب گاه ها و وب‌ نوشت‌ های گوناگون گردآوری کرده است و این در حالی است که فرهنگ‌ های مشابهی که تا کنون به فارسی تألیف و منتشر شده‌ اند عمدتاً متکی بر متون ادبیات داستانی معاصر بوده‌ اند. نویسنده در ابتدای این مجموعه به بیان ویژگی‌ های فارسی گفتاری پرداخته است و آن‌ ها را در حوزه‌ های آوایی و دستوری و واژگانی ـ کاربردی برشمرده است و پس از آن راهنمای استفاده از فرهنگ را، شامل مدخل‌ بندی، تلفظ؛ هویت دستوری، برچسب‌ های کاربردی و اخلاقی، و ثبت فارسی گفتاری، آورده است. پس از متن فرهنگ نیز جدول آوانگاری و تحولات آوایی فارسی گفتاری در مقایسه با فارسی رسمی، بخش‌ های پایانی این مجموعه را تشکیل می‌ دهند.