طیران قلم: رساله ای از نخستین نماینده ی جمهوری آذربایجان قفقاز در ایران فارسی 1381

"طیران قلم" رساله‌ ای است به قلم "عادل خان زیاد خان اوف"، نخستین نماینده ی رسمی جمهوری آذربایجان در ایران، كشوری كه پس از جنگ جهانی اول موجودیت و استقلال یافته بود اما استقلالش چندان نپایید و به زودی بر اثر انقلاب كمونیستی، در یك مجموعه كلی با عنوان جمهوری شوروی سوسیالیستی قرار گرفت. عادل خان ـ نویسنده كتاب ـ نواده جوادخان، آخرین حكمران گنجه، خود از طایفه ی قاجار بود، از این رو نسبت به میراث مشترك كهن سرزمین‌ های آذربایجان و ایران نگرشی یكسان داشت. رساله ی "طیران قلم" نخستین بار در سال ١٣١٠ در مطبعه مجلس شورای ملی در تهران منتشر شده است. این رساله به مناسبت افتتاح مدرسه عالی فلاحت كرج و دیدار عادل خان از آن در مهر ماه ١٣٠٨ نوشته شده كه تنها بخشی از آن به این موضوع ـ یعنی بحث فلاحت ـ اختصاص دارد. بخش اصلی و مهم رساله، بخش نخست آن است كه در آن، محیط زندگانی نویسنده و خاندان او در گنجه توصیف شده است. اهمیت مقاومت جواد خان (آخرین حكمران گنجه) در برابر سپاهیان سیسیانوف در خلال جنگ‌ های ایران و روس، تلفیقی از اتحاد اسلام و وطن پرستی به منزله ی نوعی جهان بینی راهبردی و در كنار آن غم اندوهبار آوارگی و از دست رفتن استقلال وطن، از جمله نكاتی است كه در این رساله به چشم می‌ آید. افزون بر آن، نوعی حس مشترك و وابستگی فرهنگی و تاریخی نسبت به ایران در خلال مطالب مشاهده می‌ شود. همچنین در كتاب، مقاله‌ ای ضمیمه گشته كه درباره ی ورود نمایندگان جمهوری آذربایجان به ایران است.