خیزش های عقلانی شدن در طلوع ایران مدرن فارسی 1392

نويسنده ی کتاب حاضر در ابتدا شاخص‌ ترين ويژگی جامعه مدرن غربی را از ديدگاه ماكس وبر جامعه‌ شناس آلمانی چنين بيان می كند كه روند عقلانی شدن فزاينده‌ ای است كه از طريق فرايند تاريخی نوسازی و بوركراتيك شدن جامعه رخ داده است. از نظر ماكس وبر در جامعه ی مدرن، عقلانيت به صورت‌ های مختلفی ظهور می كند كه شكل غالب آن « عقلانيت ابزاری » و « عقلانيت ارزشی » است. عقلانيت ابزاری نوعی عقلانيت است كه صرفا" در جهت عملی شدن حداكثر اهداف به كار می رود. اين شكل از عقلانيت همان شيوه‌ های عقلانی و بوركراتيك معطوف به هدف است و با تكيه بر محاسبات منظم رياضياتی و تكنيكی، مناسب‌ ترين و كارآمدترين ابزار را برای دستيابی به هدف ارائه می كند. عقلانيت ابزاری از پيامدهای صنعتی شدن و بوركراتيك شدن دنيای مدرن است كه با چيرگی علم و تكنيك جديد در عرصه‌ های گوناگون زندگی و كنش‌ های بشری به منصه ظهور رسيده است. مهم‌ ترين ويژگی عقلانيت ابزاری را می توان در كارآيی، محاسبه‌ پذيری، تأكيد بر كميت به جای كيفيت، جايگزينی تكنولوژی به جای انسان و قابليت پيش‌ بينی پذيری دانست. از ديدگاه ماكس وبر، عقلانيت موجود در بروكراسی مدرن با محاسبه ی رفتارها و عملكردها، نتايج عمل را قابل پيش‌ بينی می كند و آشفتگی ها را از بين می برد. نمونه ی بارز آن عقلانيت، نظم كارخانه‌ ای جوامع صنعتی است كه حاصل به كارگيری روش‌ های رياضياتی و فنی برای محاسبه ی عملكردها و پيش‌ بينی نتايج در بروكراسی های صنعتی است كه باعث توليد صنعتی انبوه و حداكثر كارآيی شده است.