ماوراء تاریخ تا ماوراء سیاست فارسی 2011

کتاب ماوراء تاریخ تا ماوراء سیاست، با زیر عنوان «جستارهایی در فرهنگ، اندیشه و تاریخ معاصر»، نگارش علی محمد اسکندری جو، به تازگی از سوی انتشارات آلفابت ماکسیما در استکهلم به چاپ رسید. این اثر، جُستارهایی است از شمار: «اندیشه تاریخ و ویرانی زبان»، سودای نئوتزاریسم، جمهوری خوبان و جمهوری خوابان، هگل و پایان تاریخ، مسیح، اسپینوزا و نیچه، هبوط هنر و بحران فرهنگی. این کتاب نه تاریخی است و نه سیاسی و آنسان‌ که از عنوان آن پیداست، فراسوی تاریخ و سیاست را پی می‌گیرد. نویسنده در ادامه‌ی گفتمان «تخمیر فرهنگی»، در این اثر، به بازخوانی و گرایش به‌سوی تاریخ، ‌نقش حافظه تاریخی را بسیار برجسته‌تر از آگاهی تاریخی می‌داند. اسکندری جو، ضمن بررسی شکست فرایند فرهنگی از مشروطه به این سوی، نگرشی دگرگونه و نوین از فرهنگ و تاریخ ارائه می‌دهد. به باور نویسنده، «‌آینده ایران،‌گذشته‌ی غرب نیست، بلکه گذشته‌ی روسیه است». تقارن فرهنگی ایران و روسیه که هردو فراگشت دینی دارند و نیز شکست مشروطه روسی و ایرانی را، برهان این تز آورده است. او در پاره‌هایی از کتاب می‌نویسد: ...کیست‌ خدایان را نفرین کند، آنگاه که سقراط مرده است! کیست صادق را باور کند، آنگاه که «حقیقت» مرده است! کیست سقراط را باور کند، آنگاه که صادق مرده است! • ... تاریخ شکل ماهرانه¬ای از حافظه است؛ به¬بیانی، تاریخ آن حافظه‌ای است که استادانه ساخته می¬شود. حافظه¬ای که از گذشته‌های دور آغاز می¬شود و با عبور از زمان حال به آینده می¬رسد • ... بهانه¬ی من از شناخت فرهنگ غرب، نه‌از آن‌روست که گذشته¬ی آنها خواهی¬نخواهی آینده‌ی ماست (این نگرش به‌باورم اینک شکسته¬است) بلکه از آن‌روست که مبادا مطالعه این فرهنگ را تاکنون "باژخوانی" کرده باشیم • ... به باورم یونان بابت مرگ خودخواسته¬ی سقراط (!) در حافظه¬ی تاریخی¬اش یک "سقراط" به سقراط بدهکار است. فرهنگ ایران هم در حافظه¬ی تاریخی¬اش بابت مرگ خودخواسته¬ی آفریننده¬ی بوف کور، یک "صادق" به هدایت بدهکار است • ... اگر قرار است که پایانِ تاریخ را بیابیم و تشریح کنیم، لازم است که آغاز تاریخ را نیز پیـدا کنیم؛ یعنی همان آغاز و پایان تاریخ که تنها در کلان¬روایت¬ها (جهانبینی، ایدئولوژی، دیانت) ازآن سخن به¬میان آمده است... هگل شاید فیلسوفی باشد که به‌اشتباه قلم به "تفسیر" تاریخ کشید • ... هگل در فلسفه‌ی تاریخ¬، سه‌بار به‌سوی خدا می‌رود و سرانجام می‌نویسد:"خدا خودش مرده است" • ... نگون¬بخت او نیست که احساس¬ کند هویتش شکسته¬است، بلکه اوست که بداند هیچ هویتی ندارد • ... هیچ اندیشه¬ای در شوره¬زار زبان نمی¬روید. زبان باژگون و ویران¬شده بزرگترین مانع اندیشه است. • ... فلسفه از حوزه‌ی دینْ کاملاً استقلال نیافته بود که در مدار علم گرفتار آمد؛ همان علمی که می‌کوشد تا اندیشیدن را از فلسفه بستاند و زیبایی را از هنر جدا سازد. • هدایت را برای آنچه نگفت، می‌ستایم و نه برای آنچه که گفت.