بیان المحمود (تذکره ای در فن مشاعره) فارسی 1394

«بیان‌ المحمود» تذکرۀ شعرای دورۀ قاجاریه است، اما نه مانند تذکره‌ های رایج دیگر. در کتاب‌ های ترجمۀ شعرا معمولا" شاعر معرفی می‌ شود، سپس چند بیت از اشعارش به دنبال شرح حال می‌ آید؛ اما این تذکره در ابتدا شعرا را در یک یا دو سطر معرفی کرده، سپس اشعار را به ترتیب اول و آخر آن ها آورده و مقصود از تألیف آن، پدید آوردن کتابی بوده که در فن مشاعره به کار آید و از این لحاظ در این زمینه یگانه و منحصر به‌ فرد می‌ باشد. تمام اشعاری که در «بیان‌ المحمود» آمده، غزل است ـ به جز مواردی خاص ـ در حالی که در سفینه‌ المحمود از انواع قوالب شعری استفاده شده است. در «بیان‌ المحمود» از شعرایی اسم آمده که در سفینه‌ المحمود ـ و حتی در فرهنگ سخنوران ـ اثری از آنان دیده نمی‌ شود؛ مثل: بهجتی تویسرکانی، ریائی اصفهانی، ساغر خزائی، حبیب شیرازی، محمد تقی ملایری، حیران قاجار، مهدی‌ بیک شقاقی، مصور خمسه، رهی اصفهانی، سالم اصفهانی، طرب مرودشتی، بنابراین «بیان‌ المحمود» یکی از منابع مهم تحقیق در شعر دورۀ قاجاریه است. تعداد غزل‌ هایی که در «بیان‌ المحمود» آمده، بیش تر از غزل‌ های سفینه‌ المحمود است؛ مثلاً غزل‌ های نشاطی ساکی و مجمر اصفهانی و عابد اصفهانی و عاشق اصفهانی و انیس نهاوندی.