Amrīkā dar Bātlāq:Kārnāmah va Khāṭirāt-i Hāshimī Rafsanjānī sāl-i 1381: Persian 1404

کتاب «آمریکا در باتلاق: خاطرات رفسنجانی سال 81» اثر اکبر هاشمی رفسنجانی و محسن هاشمی، گزارشی مستند از وقایع و تصمیمات سیاسی دوران بحرانی سال 81 (مطابق با اوایل دهه 80 میلادی) در ایران است. خاطرات آن سال بیان می کنند که چگونه فشارهای ناشی از تهدیدات خارجی به‌ویژه سیاست‌های آمریکا و تغییرات ناگهانی در معادلات منطقه‌ای، باعث شد تا تصمیم‌های استراتژیک در سطوح بالا تغییر کنند. هاشمی رفسنجانی به بررسی مباحثی چون فشارهای سیاسی، اقتصادی و نظامی خارجی و نیز واکنش‌های تصمیم‌گیرندگان داخلی می‌پردازد. در بخش‌های میانی کتاب، به تفصیل روند جلسات مذاکره و تاکتیک‌های اتخاذ شده در پاسخ به چالش‌های روز، مورد بحث قرار می‌گیرد. هاشمی رفسنجانی روند مذاکرات با مقامات خارجی، تبیین دیدگاه‌های مختلف در میان تصمیم‌گیرندگان و تحلیل چگونگی تعامل منافع ملی با فشارهای بین‌المللی را شرح می‌دهد. تفاوت‌های رویکرد و استراتژی میان جناح‌های مختلف در درون ساختار سیاسی ایران نیز مورد توجه قرار گرفته و نشان داده می‌شود که چگونه انتخاب‌های گرفته شده در آن لحظات تأثیرات دیرپایی بر سیاست خارجی و روند تحولات داخلی داشته‌اند. به طور کلی، در این خاطرات، هاشمی رفسنجانی سعی کرده است تا ابعاد ساختاری و راهبردی تصمیم‌گیری در شرایط بحرانی را با رویکردی تحلیلی بی‌طرفانه بررسی کند؛ از جمله تفکیک بین عواملی که ناشی از سیاست‌های خارجی بوده و عوامل درونی نظام سیاسی ایران را، و نیز نشان دهد که چطور این دو مجموعه در کنار یکدیگر به شکل‌دهی به نتایج نهایی آن دوران منجر شده‌اند. در مجموع، «آمریکا در باتلاق: خاطرات رفسنجانی سال 81» به عنوان یک اثر مستند، با رویکردی تحلیلی و روش‌شناسی مبتنی بر یادداشت‌های دست‌اول و شواهد مستند، سعی دارد تحولات سیاسی و دیپلماتیک یک دوران حساس را از نزدیک بررسی کرده و ابعاد مختلف تعامل بین سیاست داخلی و فشارهای خارجی را با جزئیات مستند به تصویر بکشد. این کتاب که از منظر علمی و پژوهشی قابل بررسی است، می‌تواند به عنوان مرجعی تکمیلی برای پژوهشگران تاریخ معاصر، روابط بین‌الملل و تحلیل استراتژیک در حوزه سیاست خارجی و داخلی مورد استفاده قرار گیرد.