Ḥikāyat'hā-yi Kūchak (Khāṭirāt-i Parākandah az Dawrah-yi Qājār): Persiska (Farsi) 1402

کتاب «حکایت‌های کوچک»، نوشته‌ی حسینقلی میرزاسالور، شناخته‌شده به‌عنوان عمادالسلطنه، یکی از معدود و گرانبهاگانه‌ترین آثار ادبی قرن نوزدهم ایران است. عمادالسلطنه، نزدیک‌ترین مقامات به پادشاه ناصرالدین شاه و هم‌چنین یکی از مهم‌ترین نویسندگان و تاریخ‌نگاران دوره‌ی قاجار بوده است. وی به‌وضوح با شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی آن دوره آشنا بوده و در این اثر، تجربیات و دیدگاه‌های خود را به‌صورت حکایات کوچک و جذاب به تصویر می‌کشد. کتاب «حکایت‌های کوچک» از این جهت منحصر به فرد است که نه تنها به‌صورت یک اثر ادبی موفق مطرح می‌شود بلکه بصیرت‌ها و فهم‌های یک دیپلمات، نویسنده و تاریخ‌نگار را نیز به‌خوبی منعکس می‌کند. از ویژگی‌های برجسته‌ی این کتاب، استفاده از زبان ساده و روان، پرداختن به مسائل واقعی و چالش‌های روزمره مردم و نگاه انتقادی به مسائل سیاسی و اجتماعی آن دوره است. عمادالسلطنه با استفاده از حکایات خود، به نقدهای ظریف و گاهی طنزآمیز به رفتارهای نادرست مقامات و نهادهای حاکمیتی می‌پردازد و از طرفی، فرهنگ، ارزش‌ها و گرایش‌های مردمی را به‌صورت حکایت به تصویر می‌کشد. در میان این حکایت‌ها، تصویری از ایران قرن نوزدهم، با تمامی تناقض‌ها، چالش‌ها و زیبایی‌هایش به خواننده نمایش داده می‌شود. از تقابل بین سنت و مدرنیته، تا تاثیرات سیاست‌های خارجی بر زندگی روزمره مردم، و از تحولات فرهنگی تا تغییرات اجتماعی و اقتصادی، همگی در این حکایت‌های کوچک جای گرفته‌اند. علاوه بر این، نگاهی به فهرست حکایت‌های کتاب نشان‌دهنده‌ی این است که عمادالسلطنه نه تنها به موضوعات سیاسی و اجتماعی پرداخته، بلکه به مسائل فلسفی، اخلاقی و انسانی نیز اشاره کرده و دیدگاه‌های خود را بیان می‌کند. کتاب حکایت‌های کوچک (خاطرات پراکنده از دوره قاجار) شامل مجموعه حکایاتی است که شاهزاده قاجاری، حسینقلی‌میرزا عمادالسلطنه، برادرزاده ناصرالدین‌شاه قاجار، از لحاظ آموزش و پیشرفـت در خواندن و نوشتن همسرشان، زیورالملوک‌خانم به‌صورت حکایات کوتاه و انتقادی از سلاطین قاجار و رجال آن عصر و اوضاع زمانه به رشته تحریر درآورده است. با توجه به نزدیکی عمادالسلطنه به رأس هرم قدرت و حضور در دربار سلطنتی، و از آن‌جا که در بسیاری از این حکایات، او شخصا در صحنه حاضر بوده و بدون واسطه به شرح ماجرا پرداخته، حکایت‌هایش حاوی تنوع و اهمیت فراوانی است که بی‌شک مطالعه و کنکاش در این مطالب، پژوهشگران را در امر پژوهش‌های تاریخی و اجتماعی آن دوره تاریخی یاری‌گر خواهد بود. «حکایت‌های کوچک» اثری است که هم به‌عنوان یک شاهکار ادبی و هم به‌عنوان یک منبع تاریخی و اجتماعی باید ارزشمند و مهم تلقی شود. این کتاب به‌خوبی نشان‌دهنده‌ی ذهن پویا، بصیرت‌امیز و ناقدی است که در قلب دولت قاجار، نگرانی‌ها، امیدها و تفکرات خود را به صورت حکایت به ما منتقل کرده است.