Āzarbāyjān juzʼ-i lāyanfak-i Īrān: Persiska (Farsi) 1391

انتشار روزنامه آذربایجان جزء لاینفک ایران و به ویژه تأکید نهفته در لاینفک بودن آن از ایران، یادگار برهه‌ ای از تحولات منطقه‌ ای ایران معاصر است که با رواج شایعات و زمزمه‌ هایی پیرامون تلاش گروهی از مسلمان‌ های قفقاز برای ایجاد کشوری موسوم به آذربایجان در آن حدود، در بین ایرانیان نسبت به وضعیت آذربایجان واقعی در مقام یکی از ایالات و اجزاء لاینفک ایران نگرانی‌ هایی پدید آمد. در آن موقع یعنی حدود چهار ماه پیش از اعلان رسمی تشکیل چنین کشوری در بخش‌ هایی از خانات مسلمان‌ نشین جنوب شرق قفقاز در اواخر مه ۱۹۱۸، در حالی که کم و کیف شایعاتی از این دست هنوز به درستی روشن نبود بسیاری از ایرانیان که نسبت به مخاطرات حاصل از تأسیس یک‌ چنین موجودیتی در همسایگی ایالت آذربایجان آگاه بودند در مقام مقابله برآمده و نسبت به طرح این گونه مطالب اعتراض کردند. در کنار نکات و موارد مختلفی که مخصوصاً در جراید ایران در این زمینه طرح شد، آن چه در این مجموعه منعکس شده است به واکنش ایرانیان مقیم قفقاز برمی‌ گردد که خود به نحوی مستقیم و بی‌ واسطه در جریان امر قرار داشتند وارد کار شده و انتشار روزنامه آذربایجان با قید پر معنای جزء لاینفک ایران به دو زبان ترکی و فارسی نیز از جمله آن کارها بود.