Āyīn-i nigārish-i tārīkh: Persiska (Farsi) 1392

کتاب حاضر شامل پنج فصل می باشد. فصل اول "کلیات"، بیش تر شرح الفاظ و اصطلاحات و مبانی و اصولی است که به اسلوب تحقیق تاریخی تعلق دارند. در فصل دوم "انتقاد تاریخی" از مطالب مربوط به کاربرد قواعد سنجش صحت و سقم و قوت و ضعف اخبار و اسناد و تعدیل و ترجیح آن ها گفتگو می شود. در فصل سوم "تدوین تاریخ"، جهات افتراق مواد تاریخی و مواد علوم تجربی نشان داده می شود که به اقتضای آن، اسلوب تدوین مواد نیز فرق پیدا می کند. فصل چهارم "ساختمان تاریخ" ، به چیدمان وقایع تاریخی در زمان و مکان خود اختصاص دارد و مؤلف در این فصل مورخ را به ایجاز و مختصر گویی و در عین حال دقت در نگارش تاریخ دعوت می کند. در نهایت در فصل پنجم "مؤثرات تاریخی"، مؤلف نخست به مسأله بینش الهی اشاره می کند که جز خدا مؤثری در وجود نمی شناسد و در ادامه اسباب حوادث تاریخی را به امور مادی و معنوی تقسیم می کند و در شرح هر یک از این اسباب، هم نکته هایی جالب و هم شواهدی درخور می آورد.