گفتگویی میان هگل و فیلسوفان اسلامی: صیرورت، دیالکتیک و ایده آلیسم الفارسية 1396

این نوشته می‌ کوشد تا باب تازه‌ ای برای گفت‌ و گو میان فیلسوفان اسلامی و هگل فیلسوف شهیر عصر جدید بگشاید. گفت‌ و گو میان هگل و فیلسوفان اسلامی چه اهمیت و مزیتی دارد؟ ١. هگل فیلسوف مابعدالطبیعه است، وی مابعدالطبیعه را که از زمان افلاطون آغاز شد و تا قرن نوزدهم تداوم یافت به کامل‌ ترین صورت آن عرضه داشته است. ٢. هگل فیلسوفی است که معاصرت را می‌ توان در اندیشۀ او بازشناخت. فیلسوفی که مدرنیته را به خودآگاهی رسانید. تا جایی که همۀ تحولات بعدی جامعۀ مدرن در ارتباط با این خودآگاهی رقم خورده است. ٣. بیان فلسفی هگل مدرسی و استدلالی است. وی مابعدالطبیعه را به شیوۀ فیلسوفان بزرگ غرب همچون ارسطو و کانت عرضه داشته است و از این لحاظ با سهولت بیش تری می‌ توان با وی گفت‌ و گو کرد. ٤. هگل فلسفه را صورت نهایی و عقلانی دین می‌ داند و فلسفه‌ ای را که با دین مقابله کند فلسفه نمی‌ خواند. ٥. اندیشۀ هگل از آبشخور عرفان مسیحی سیراب شده است. وی با مایستر اکهارت و یاکوب بومه، عارفان مسیحی آشنایی عمیق داشته و فلسفه را با عرفان یگانه می‌ داند. ٦. هگل امروز نیز به واسطۀ تحقیقات ژرف مارتین هیدگر و سپس به واسطۀ تعلق خاطر جامعه‌ شناسان فرانسوی به هگل که بیش از همه از درس‌ گفتارهای الکساندر کوژو سرچشمه می‌ گیرد، محل توجه فراوان است تا جایی که پژوهندگان اندیشۀ هگل در آمریکا، کانادا، استرالیا و حتی در حوزۀ بریتانیا بر یکدیگر سبقت می‌ جویند و این گواه اهمیت فراوان هگل در تفکر فلسفی روزگار حاضر است. بنابراین، گفت‌ و گوی فیلسوفان اسلامی با هگل به معنای درست کلمه آزمون معاصرت فلسفۀ اسلامی و مواجهه با اندیشۀ غربی است که هگل نمایندۀ تام‌ الاختیار آن است. این نوشته درصدد تطبیق میان آراء هگل و فیلسوفان اسلامی نیست. در این نوشته رأی هیچ فیلسوفی بر دیگری تحمیل نمی‌ شود. بنای این نوشته تفسیر آراء هگل برحسب آراء فیلسوفان اسلامی نیست. همچنین مقصود از این نوشته نقد آراء فیلسوفان اسلامی در سایۀ اندیشۀ هگل نیست. این نوشته‌ ای در میان است. می‌ کوشد تا به معاصرت بیندیشد و راهی برای تفکر جستجو کند. این راه البته بدون استمداد از اندیشمندان بزرگ میسر نیست.