Kitāb-i Āzar: Persiska (Farsi) 1402

کتاب آذر سومین مجموعه داستان علی خدایی است، دو مجموعه داستان قبلی او («از میان شیشه از میان مه» و «تمام زمستان مرا گرم کن») مورد توجه خوانندگان، منتقدان و داوران جوایز ادبی قرار گرفته است و از دهۀ هفتاد تا به امروز همچنان خوانده می‌شوند. کتاب آذر شامل یازده داستان است که شخصیت‌های مشترک این داستان‌ها، نوعی پیوند و اتصال را بین آن‌ها ایجاد کرده است و در نتیجه می‌توان کتاب آذر را مجموعه داستانی به هم پیوسته در نظر گرفت. نام سه داستان از این مجموعه، برگرفته از نام شخصیت‌های این کتاب است: آذر، فرهاد و سهراب. این شخصیت‌ها به همراه پدر که در بیشتر داستان‌ها راوی است، خانواده‌ای چهار نفره از طبقۀ متوسط را تشکیل می‌دهند که در اصفهان زندگی می‌کنند. خانواده و شهر اصفهان از دغدغه‌های علی خدایی است که در این مجموعه هم پیداست. دقت در جزییات و باریک‌بینی در روابط خانوادگی و زناشویی، مضمون اصلی داستان‌های این مجموعه است. بستر این رویدادها شهر اصفهان است و انگار اصفهان هم یکی از شخصیت‌های این کتاب است. در داستان «سین اصفهان» تاریخ اصفهان به شکلی ادبی و هنرمندانه روایت می‌شود. علی خدایی در این مجموعه، روزمره‌ها را به داستان بدل کرده است و شاید توانمندی‌اش در همین باشد. او در این مجموعه نشان می‌دهد که برای روایت یک داستان، حتما نباید به دنبال حوادث و یا اتفاقات عجیب و غریب بود. او با تصویرسازی قوی و روایت جزییات زندگی روزمره، با زبانی ساده از زندگی روزمره آشنایی‌زدایی می‌کند، انگار زندگی هر روزۀ خودمان را از زاویه‌ای تازه می‌بینیم. این خانوادۀ چهار نفره می‌تواند نمادی از نوع زندگی و دغدغه‌های طبقۀ متوسط هم باشد. در اولین داستان این مجموعه «ترانه‌های ایرانی» انگار خیال و خاطره و واقعیت درهم تنیده شده‌اند و راوی می‌خواهد چیزهای از دست رفته و فراموش شده را احضار کند. ترانه‌ها و نوارها گم شده‌اند. این نبود و غیبت آدم‌ها، مکان‌ها و اشیا در داستان‌های دیگر این مجموعه هم به نوعی وجود دارد. در داستان «آذر» دومین داستان مجموعه، آذر، مادر خانواده، به مسافرت رفته است و حالا غیبت او، انگار به حضور او معنا می‌دهد، انگار وقتی که هست دیده نمی‌شود. این غیاب امکان حضور آدم‌های دیگری را هم به راوی می‌دهد، آدم‌هایی که زمانی در زندگی راوی بوده‌اند و در خیال او ظاهر می‌شوند. داستان آذر بر اساس تضاد خیال و خاطره با واقعیت شکل گرفته است. این غیاب ابعاد دیگری هم پیدا می‌کند. راوی، شهر اصفهان را نیز به همراه مکان‌هایی به یاد می‌آورد که یا دیگر نیستند و یا آن‌قدر تغییر کرده‌اند که برای راوی غریبه شده‌اند. این دگرگونی شهر، روابط جدید و زندگی مدرن، از عواملی‌ هستند که آدم‌ها را از هم دور و با هم غریبه می‌کنند. در چنین وضعیتی راوی به خانواده و جمع‌های دوستانه پناه می‌برد، جایی که هنوز آسایش و آرامش وجود دارد. کتاب آذر دربارۀ زندگی و روزمرگی‌هاست. علی خدایی لحظات ساده‌ی زندگی را روایت می‌کند و از خلال آن‌ها، از عشق، ترس، رویا، فقدان و نیستی می‌گوید.