Naẓīrahʹhā-yi ma ̤zmūnī dar sha'r-i Pārsī ( maṣārīʻ va abyāt-i muttaḥad al-ma ̤zmūn) 3 jildī: Persiska (Farsi) 1398

کتاب نظیره های مضمونی در شعر پارسی، جُنگی از اشعار ناب یافت شده در لا به لای اوراق دفاتر اشعار و تذکره های شاعران فارسی زبان، از اعصار گذشته تا روزگار ماست. به قلم راست نیاید که دهم شرح و بیان ... صاحب ذوق بداند که چه معنا دارد. مؤلف، استاد احمد میرزنده دل، علاوه بر آنکه تحصیل کردۀ امریکا بوده و اکنون، مترجم رسمی زبان انگلیسی است، در کارنامۀ تألیفی خود چندین اثر ادبی دارد که (قضا در نظم پارسی) و (تذکره شعرای شطرنج) از نمونه های فاخر است که پیشتر بچاپ رسیده است. کتاب نظیره های مضمونی در شعر پارسی، حاصل ۱۵ سال تتبع مؤلف است، و در حقیقت طبقه بندی مضمونی شعر فارسی است، مشتمل است بر مصاریع و ابیات متحد المضمون. صد نکته ولی یکی است معنی ... صد نامه ولی یکی است مضمون از جمله بارزترین ویژگی های این کتاب، دربرگیری سروده های شاعران از یاد رفته، با درج نمونه ای از آثارِ مفقود ایشان است که تنها در برخی تذکره ها می توان اثری از آنها یافت، ذکر نام سرایندگان هر یک از ابیات حاوی مضامین مختلف، از یک سوی با هدف تبیین دیدگاه هر یک در یک موضوع مشخّص، از طریق مقایسهٔ دلنشینی و جاذبه های نظمی، معنایی و مضمونی سرودهٔ هر یک و از سوی دیگر، به منظور نشان دادن تأثیر پذیری متأخرین از متقدّمین در بازآفرینی آن مضامین صورت گرفته است. با تأمّل در این تأثیر و تأثر، ژرفای اندیشه، ظرفیت خیال و خلاقیت هر یک در گسترهٔ شاعری، آشکار می گردد. بررسی تطبیقی این مضامین، روشنگر واقعیت انکار ناپذیر تأکید بزرگان این مرز و بوم، اعمّ از عرفا، حکما، علما و ادبا بر لزوم پایبندی به اخلاقیات، همچون حذر از دروغگویی و التزام به حقیقت گویی و راست روی، رعایت موازین انسانی، همچون خرد ورزی، دستگیری از تنگدستان، صبر بر مصائب و تقابل عقل با عشق و دل با دیده، و دین با دنیا، ضمن اعتنا بر حقایقی چون چاره ناپذیری مرگ، ناپایداری جهان فانی و جاودانگی جهان باقی است. ابیات حاوی مضمونِ واحد، به سه بخش تقسیم شده اند. اوّل، ابیاتی که فراتر از بیتی است که نخستین بار مضمونی را بیان داشته است. دوم، ابیاتی که برابر با بیتی است که از لحاظ زمانی بر دیگر ابیات مقدّم است و سوم، ابیاتی که فروتر از بیت نخست سروده شده اند. شمار شاعران و سخنوران پارسی گوی که بیت یا ابیاتی از ایشان در این کتاب منتشر شده، بالغ بر ۲۱۷۰ تن است. تحقیق، گردآوری، تدوین و تحشیه: احمد میرزنده دل