Yād-i guzashtah va andīshahʼi āyandah dar tārīkh-i Īrān va ṣanʻat-i naft-i Īrān: Persiska (Farsi) 1394

محمدعلی موحد در دو زمینه پژوهش‌ های بنیادی و راهگشا دارد، یکی درباره ی ملی شدن صنعت نفت ایران و مسائل حقوقی آن و دیگری درباره ی مولانا و زندگی و اندیشه‌ های او. دلبستگی‌ های تاریخ‌ پژوهی موحد همه ی تاریخ ایران را دربرمی‌ گیرد. کتاب حاضر که مجموعه‌ ای از مقالات اوست، نموداری از همان دلبستگی‌ های تاریخ‌ پژوهی موحد است اما تأکید بیش تر مقالات بر ماجرای صنعت نفت ایران و تاریخ پر فراز و نشیب آن است. در پشت جلد کتاب می‌ خوانیم: «رویدادها معمولا" برآمده از یک علت واحده نیستند. علل متعدد دست به هم می‌ دهند تا رویدادی پدید آید و چه بسا انگیزه‌ های متخالف و ناهمگون در پدیدآوردن رویدادی واحد سهیم می‌ شوند. اقدامات دولت‌ ها چه بسا نتایج ناخواسته‌ ای بار می‌ آورد که ابدا" در مخیله ی طراحان آن نمی‌ گنجید. چرخ حوادث که در حرکت افتاد غالبا" در مسیری می‌ افتد که هیچ‌ کس چنان نمی‌ خواست. شعارها در ابتدای کار برای تحریک توده‌ ها مؤثر می‌ افتند اما دیری نمی‌ گذرد که فضای سیاسی را مسخر خود می‌ سازند و فضای شعارزده دوراندیشی و حزم و احتیاط را برنمی‌ تابد و راه بر عقلانیت و اعتدال می‌ بندد. مسئولیت اقدامات و اعمال و هزینه ی خطاهای بازیگران سیاسی که به قهرمانان ملی تبدیل می‌ شوند بر عهده ی ملت‌ ها می‌ افتد و چنین است که ملت آلمان نمی‌ تواند خود را از مسئولیت تباهکاری‌ های هیتلر مبرا سازد و غرامت حماقت‌ های صدام گردن‌ گیر مردم عراق می‌ شود و مردم لیبی حساب خل‌ بازی‌ های قذافی را می‌ پردازد. پس نخست موعظه ی پیر تاریخ بر مردم زمان ما این است که بازیگران عرصه ی سیاست را، هر چه هم عزیز و محبوب باشند، در مهار خود نگاه دارند و از بلند پروازی‌ های ناسنجیده ی آنان جلوگیری نمایند. زمانۀ ما هیچ کشوری را اجازه نمی‌ دهد که حساب خود را از دیگران به کلی جدا سازد و در انزوا ی مطلق به سر برد. ارتباطات لاجرم با برخوردها و اختلاف‌ ها توأم می‌ شود و در حل و فصل اختلافات، حقانیت و عدالت نیست که حرف آخر را می‌ زند.»