فروید: شکل‌گیری یک توهم فارسی 1403

بسیاری از علاقه‌مندان، زیگموند فروید را شخصیتی دست‌نیافتنی و فراتر از انتقاد می‌دانند. اما در دنیای بت‌ها، کسانی که از این بت‌ها نفع می‌برند، با تمام قوا در برابر هر سند و مدرکی که پرده از رسوایی‌های احتمالی بردارد، مقاومت می‌کنند و تلاش دارند تا هر حقیقتی را که می‌تواند افسانه‌ها و اسطوره‌های دروغین را فرو بریزد، خاموش سازند. کتاب «فروید؛ شکل گیری یک توهم» نوشته‌ی فردریک کروز، اثری ارزشمند و حاصل پژوهشی ستودنی است که دقیقا به سراغ این تابو رفته است. کروز در این کتاب، که بر پایه‌ی اسناد معتبر، نامه‌ها، تحقیقات تاریخی و نوشته‌های خود فروید و همچنین زندگی‌نامه‌هایی که توسط او یا حامیانش نگاشته شده، بنا شده است، ضربه‌ای محکم بر پیکر ادعاهای پوچ و تبلیغات پرهیاهوی منفعت‌طلبان وارد می‌آورد. سوالات بنیادینی که کروز در این اثر به دنبال پاسخ آن‌هاست، حول محور شخصیت واقعی فروید می‌چرخد: آیا او اندیشمندی اخلاق‌مدار با رویکردی علمی بود که تمام آثار و افکارش ریشه در مشاهدات بی‌طرفانه و بالینی داشت؟ یا روان‌پریشی کوکائین‌زده و حیله‌گر که به علوم غیبی و تله‌پاتی علاقه داشت و در داستان‌پردازی ماهر بود؟ آیا او در تمام یا دست‌کم بیشتر سال‌های زندگی‌اش از اثرات مخرب مصرف کوکائین مصون مانده و این ماده‌ی خطرناک، بر خلاف دیگران، هیچ تأثیری بر مغزش نگذاشته بود؟ یا آنکه حجم بالای مواد افیونی، او را به فردی متوهم و خطرناک تبدیل کرده بود؟ پرسش کلیدی دیگر کتاب این است که آیا فروید آنگونه که خود را نشان می‌داد و یا پیروانش او را تصویر می‌کردند و در نوشته‌هایش به جا مانده، مردی پاکدامن و خانواده‌دوست بود که عشق به خانواده و عفت از ویژگی‌های بارز او به شمار می‌رفت؟ یا فردی دچار اختلالات جنسی بود که ذهنش تا پایان عمر درگیر خودارضایی، زنای با محارم و خیالات جنسی بیمارگونه بود، تا جایی که سال‌ها با خواهر همسرش در یک خانه رابطه‌ی جنسی داشت؟ اگر این پرسش‌های چالش‌برانگیز، کنجکاوی شما را برانگیخته و شما از آن دسته خوانندگانی هستید که حقیقت را بر شایعه‌ها و قهرمان‌سازی‌های دروغین ترجیح می‌دهید، پاسخ‌های تلخ اما آموزنده‌ی این سوالات را در این کتاب خواهید یافت. این اثر، حاصل سال‌ها تحقیق نویسنده‌ای است که روزگاری خود از زمره‌ی فرویدشناسان برجسته بود، اما در نقطه‌ای از تحول فکری خود، متوجه حیله‌ها و تناقضات اندیشه‌های این پیرمرد بااستعداد در خودفریبی شد. او تلاش کرده تا این ذهن اسیر شهوت را به شکلی واقعی و واضح به جهانیان نشان دهد. این کتاب، اثری سترگ و تلاشی تحسین‌برانگیز است که هشداری برای تفکر در باب هیاهوهای تاریخی و دلایل پنهان اقبال به این جنجال‌های بی‌ارزش به شمار می‌رود. کتاب در هفت بخش و ۳۵ فصل تنظیم شده است و عناوینی چون «زیگموند ناکاربلد»، «نخستین وسوسه»، «تسلیم کورکورانه»، «پزشک نمایشگر» و «بزرگمرد حقیر» از جمله مباحث مهم آن هستند. در مجموع، «فروید؛ شکل گیری یک توهم» اثری کاملا تحقیقی است. البته، شایان ذکر است که بسیاری از انتقادات نویسنده به فروید، در کتاب «فروید آدلریونگ» نوشته‌ی والتر کوفمان نیز مطرح شده و کوفمان تا حد توان، پاسخ‌های منطقی و مناسبی به بسیاری از این ایرادات داده است. بنابراین، اگر به اندیشه‌های فروید علاقه‌مند هستید، توصیه می‌شود به مطالعه‌ی آثار خود فروید نیز بپردازید تا با دانش و درکی که از این طریق به دست می‌آورید، انگیزه‌های نویسنده‌ی این کتاب را بهتر درک کرده و با آگاهی بیشتری درباره‌ی آن قضاوت کنید.