دانشنامۀ هنر اسلامی به روایت تصویر (فارسی، انگلیسی، فرانسه، آلمانی) فارسی 1396

در دیدار با میراث هنر اسلام با دو عامل که آن را بسیار خاص جلوه می دهند رویارو می شویم : نخست، ابعاد عظیم پهنه هایی که آن را دربرمی گیرند، از اسپانیا تا آسیای مرکزی و چین دور، و البته گسترش تا آفریقای سیاه را نباید از یاد برد و دیگر استمرار چنین پدیده ای در طی چهارده سده ی تاریخی. ( با قاب ) آیا ممکن است که پدیده ای چنین پیچیده و چند وجهی را به عنوان موضوعی منفرد و ساده تلقی کرد؟ تصاویر صفحه های پیش رو پاسخی به این پرسش اند. در چهارچوب تنوع عظیم شکل ها و مصالح ساختاری، برخی ویژگی ها تغییر ناپذیرند. برای مثال؛ توجهی که به بعضی گونه های ساختمانی مانند مسجد (در دو نقش مذهبی و غیر مذهبی آن)، مدرسه (نهادهای تعلیمی قرآنی) و انواع اصلی معماری شهری همانند حمام ها، بازارها (سوق)، و کاروانسراها ابراز گردیده. چنین بناهایی چهره ی شهر اسلامی را رقم می زنند و آنرا یک سره در هر طول و عرض جغرافیایی متمایز و آشنا می سازند. اسلام میان هنر همگانی و به طور قطع انتزاعی و هنر فردی تفاوت بارزی می گذارد. در هنر فردی، هنر تجسمی با قدرتی گاه دور از انتظار از جایگاهی معتبر برخوردار می شود. هر چند در قرآن هیچ گاه به شکل صریح در باب هنر سخنی به میان نمی آید، قوانین و ضوابط مذهبی به یکتاپرستی در ایمان و خلاقیت لاینقطع خداوند مربوط است که در تزئینات تکرار شونده بی آغاز و انجام دیده می شود. بی تردید خوشنویسی شاخص ترین هنرهاست که با شکل های گرافیکی بی شمارش تأثیر بصری عظیمی دارد. سفالگری با شکل های خارق العاده و طیف حیرت انگیز رنگ ها، فلزکاری با مواد گران بهای منقش و ذوق بی همتا در ظریف کاری ها، منسوجات تلطیف شده با ابریشم که کم و بیش هنری جداگانه را شکل می بخشند و فرش هایی که فقط نمایانگر هنر اسلامی نیستند همگی به روشنی گواه تفاوت و تنوعی بی کران اند و بینش فرهنگی - هنری غنی را پدید می آورند که هیچ گاه یکنواخت نیست. (با کاغذ گلاسه و تصاویر رنگی)