اسناد مهاجرت یهودیان ایران به فلسطین ( ١٣٣٠-١٣٠٠ هجری شمسی ) فارسی 1374

بنابر آمارهای غیر موثق، تعداد یهودیان ایران از ۲۰ هزار نفر تا ۹۰ هزار نفر در ایران گزارش شده است که نشان می‌ دهد در این میان بین پنج تا ۲۰ هزار نفر از یهودیان ایران به فلسطین مهاجرت کرده‌ اند. اگر چه در مقابل جمعیت ۱۰ تا ۱۵ میلیونی دوران رضاشاه، مهاجرت پنج تا ۲۰ هزار نفر یهودی از ایران تأثیری در جمعیت ایران نداشته است اما برنامه مهاجرت یهودیان از ایران از چند منظر قابل تأمل و بررسی است. نگاه اول این که در زمان رضاشاه که خفقان کامل سیاسی بر جامعه ایران حکمفرما بود، گروه‌ ها، انجمن‌ ها، نهادها و... یهودی به فعالیت‌ های تبلیغی خود ادامه دادند و مسبب ساماندهی به مهاجرت این عده از یهودیان از ایران شدند. از نگاه دوم، مسئله مهاجرت یهودیان به فلسطین از منظر سیاسی و اقتصادی قابل تأمل می‌ باشد که پدیده‌ ای شگرف را در قرن بیستم رقم زد و آن تولد دولتی نامشروع به نام اسراییل بود. اسراییلی که از زمان تولدش تا کنون تأثیر عمیقی بر روند جهان، مسائل خاورمیانه و جهان اسلام داشته است و با ایفای نقش در منصب حیات خلوت امریکا در خاورمیانه همواره بازوی اساسی غرب و امریکا در تأمین منافع آن ها در این منطقه از جهان بوده است. از نگاه سوم، مسئله مهاجرت یهودیان از ایران در مناسبات و چرخه اقتصادی ایران بی‌ تأثیر نبوده است. نگاه چهارم این که مسئله مهاجرت بر ساختار جامعه‌ شناختی و فرهنگ ایران تأثیرگذار بود؛ به طوری که اسباب ایجاد انواع آسیب‌ های اجتماعی و فرهنگی را در جامعه ایران فراهم کرد و به واسطه مهاجرت بسیاری از یهودیان در زمینه قاچاق کالا و انسان فعالیت کرده و موجب ظهور انواع بزهکاری‌ های اجتماعی شد و سرانجام از نگاه پنجم، مسئله مهاجرت زمینه‌ ساز بسیاری از تصمیم‌ گیری‌ های سیاسی ایران در سطح کشور و بین‌ الملل بود که کمترین آن در سطح کشور مخالفت‌ های روحانیون و مردم و مراجع تراز اول با مسئله مهاجرت بود و در سطح بین‌ الملل جهت‌ گیری کشورهای مختلف درباره توافق با تشکیل یک دولت عربی و یهودی فلسطین شد که این امر تأثیر عمیقی در روابط این کشورها گذاشت. آن چه از نکات قابل ذکر در این تحقیق باقی مانده است این است که دوران رضاشاه آغازی برای مهاجرت‌ های گروهی به فلسطین بود و زمینه‌ ای برای مهاجرت گسترده یهودیان ایران در زمان پهلوی دوم فراهم شد. اما با توجه به بررسی اسناد و مدارک دوران پهلوی اول و دوم اوج مهاجرت یهودیان از ایران در سال‌ های ۱۳۲۰ لغایت ۱۳۳۲ بود که در این دوران مسند قدرت در ایران بین دربار، مجلس و... در حال چرخش بود؛ و بررسی این مسئله خود یک برنامه تحقیقاتی ویژه را می‌ طلبد.