ارشاد در معرفت و وعظ و اخلاق فارسی 1385

خواجه ابوبکر محمد قلانسی شخصی آگاه به اخبار و احادیث بود و بر مذهب اهل سنت و جماعت و مسلک ابوحنیفه بود. ذوق ادبیات فارسی و تازی داشت. واقعیات و حکایات بزرگان را به یاد داشت. وی در این اثر از نوشته‌ ها و شنیده‌ های پدر، جد و نیز استادان و معاصران خویش مطالبی را نقل کرده است. قلانسی در سراسر کتاب توجه داشته که آموزش‌ های اخلاقی را به کمک اشعار به نحوی جذاب تر و جالب تر عرضه کند. از بین سطور کتاب، توجه عمیق و ذوق لطیف شعری مؤلف به خوبی پیداست. این کتاب حاوی سی و دو فصل است. مؤلف در هر فصل برای بیان مطلب به آیات قرآنی، احادیث قدسی و نبوی و اخبار و اقوال مشایخ استشهاد کرده و از کتاب های نادر مانند «معانی ‌الاخبار» حکیم ترمذی، «فواید» ابوالاسحاق بشاغری و غیره بهره برده است. در میان شواهد شعری این کتاب، اشعار شاعران بزرگ قرن های چهارم و پنجم چون رودکی، بوشکور بلخی و آفرین‌ نامه ی او و فرخی و شاعران گمنام همین دوره چون خواجه حکیم سمرقندی، ابوالقاسم خطیب سمرقندی، حکیم جوهری سمرقندی، قانع نخشبی، منصور ابدال، دهقان جوزین به چشم می خورد. این کتاب یگانه منبع اشعار از میان رفته ی شاعران یاد شده است. دیگر ویژگی های مهم این اثر، افعال و ترکیبات ناب و کهن فارسی در برابر عربی است. برخی از این گونه افعال و استعمال ترکیبات را فقط در این کتاب می توان یافت. تصحیح، مقدمه و تعلیقات: عارف نوشاهی