Rūz-i avval-i māh-i mihr hargaz nayāmad: Persian 1394

رمان فارسی. «روز اول ماه مهر هرگز نیامد» رمانی صرفاً درباره‌ی درس و مشق و مدرسه نیست، اما حس و هیجان و حرمان از صفحه‌ صفحه‌ی آن پیداست. می‌گوییم حس، و نمی‌گوییم احساس، چرا که نویسنده‌ی رمان، جمشید ملک‌پور که یکی از پرکارترین کارگردانان تئاتر در دهه‌ی شصت بوده و بیشتر با تألیفات ارزشمند خود در حوزه‌ی تئاتر شناخته می‌شود، همه‌ی احساسات شخصی کاراکترهایش را در بستری تاریخی و اجتماعی به سیلان درمی‌آورد و به تصویر می‌کشد. این‌گونه است که وقتی کتاب را می‌خوانید، لحظه‌ لحظه‌ی آن را چنان آشنا می‌بینید که گویی خود شما آن را زندگی کرده‌اید، یا دست‌کم با آن در فیلم‌ها، رمان‌ها، شنیده‌ها و تصاویری که از روزهای انقلاب در ذهن شما نقش بسته است، برخورد داشته‌اید، اما اشتباه نکنید؛ همه‌ی اینها حاصل تخیلِ نویسنده‌ای است که خوب می‌داند چگونه داستانی عاشقانه را به حادثه‌ای بزرگ همچون انقلاب گره بزند و چنان وقایع شخصی کاراکترهایش را با رویدادهای سیاسی در هم بتند که تمیز آن‌ها از یکدیگر به‌ سختی ممکن بنماید. اما این همه‌ی کاری نیست که ملک‌پور در «اول ماه مهر هرگز نیامد» انجام داده است. او در عین حال داستان عاشقانه‌ی خود را که در کوران حوادث سیاسی می‌گذرد، به فضایی سراسر شهری الصاق کرده است. شهری که بیش‌تر کاراکترهای رمان از آنجا می‌آیند، آبادان است؛ شهری کوچک اما بسیار مهم در تاریخ معاصر ایران که برای سال‌ها نمادی از نوسازی و توسعه‌ی صنعتی به حساب می‌آمده است، همزمان که آتش‌سوزی سالن سینما رکس آن در آستانه‌ی انقلاب، آتش انقلاب را هم شعله‌ورتر می‌سازد. هم مدرنیزاسیون و هم انقلاب علیه آن؛ نشانه‌های همه‌ی این‌ها را در آبادان می‌شود جست. شاید از همین رو باشد که می‌توان رمانِ «روز اول ماه مهر هرگز نیامد» را نه داستانی عاشقانه و نه داستانی سیاسی، که در عوض، عاشقانه‌ای سیاسی دانست در ادای دین نویسنده‌ای به شهری کوچک که در آن به دنیا آمد و زیست. گرچه بعدها سال‌هایی طولانی را در گوشه‌ و‌ کنار جهان به سر آورد، اما هرگز چشم از زادگاه خود برنداشت. این رمان یکی از هفت نامزد دریافت جایزه‌ی ادبی هفت‌اقلیم در بخش رمان در فروردین 1396 بوده است.