Āzarang (rūydādʹhāyī az sarzamīn-i Gīlān va Māzandarān ): Persian 1392

بخشی از وقایع و حوادثی که در گذشته در مازندران و گیلان رخ داده است را می توان در اسناد و مدارک تاریخی یافت. گرچه این تواریخ بنا به دستور شاه، وزیر، حاکم یا خان به رشته تحریر در آمده است و اغلب سرگذشت بی حاصل شاهان و بزرگان و برداشتی ناروا و اغراق در نقش شخصیت ها و گزارش طولانی جنگ ها و سایر کشمکش ها و توطئه های بزرگان بر علیه یکدیگر می باشد و به عبارتی فرمایشی بودن تاریخ نگاری ایران است، اما از درون و لا به لای نوشته ها می توان نکاتی یافت که بررسی آن ها جالب است مانند: آداب و رسوم، اعتقادات، نوع اندیشه، دانش، هنرها و ... که مهم ترین آن جنگ و کشتاری است که بیش تر عمر حکام و پادشاهان صرف آن شده است؛ همچنین آداب و رسوم جنگ و جنگاوری و به دنبال آن معیشت سربازان و مزدوران و اشخاصی که اسیر می شدند و موقعیت و اطلاعاتی که در اختیار داشتند و نوع شکنجه هایی که برای تخلیه ی اطلاعات بر آن ها روا می داشتند. همچنین تحقیق و بررسی در مورد زنان سخت کوش مازندران و گیلان از دوران باستان تا عصر حاضر در عرصه ی جنگ و جنگاوری و سیاست که سهم بسزایی در تاریخ داشتند مورد بررسی قرار می گیرد.