Ṣādiq Mamqulī, Shirlūk Hulms-i Īrān yā dārūghahʼi Iṣfahān: Persian 1396

کتاب صادق ممقلی، شرلوک هلمس ایران یا داروغه اصفهان، اثری است از کاظم مستعان السلطان «هوشی دریان» توسط مهدی گنجوی و مهرناز منصوری ویرایش شده است . کتاب حاضر تنها اثر به جای مانده از کاظم مستعان السلطان و نخستین رمان جنایی تالیفی در زبان فارسی به شمار می رود و شباهت هایی با داستان های شرلوک هولمز (هلمس) دارد. داستان در اصفهان می گذرد و دربارۀ داروغه ای به نام صادق ممقلی است که مسئولیت رسیدگی به جرم و کشف معماها را بر عهده دارد و هرگاه سرقتی رخ دهد و او نتواند بعد از چهل روز نشانی از دزد بیابد، خسارت صاحب مال را از جیب خود پرداخت می کند! در بخشی از کتاب می خوانیم؛ مشهدی عبدالله مقابل مسجد تل عاشقان که رسید صدایی شنید و تا خود را رساند دید کسی را دوپا بسته به ترکِ اسبی انداخته و سوار و پیاده ای که آن شخص را به ترک اسب می داد هر دو سر و صورت را در پارچه پوشیده بودند که ابدا شناخته نمی شدند. مشهدی عبدالله دست انداخت که عنان اسب را بگیرد، چوب محکمی به بند دستش آمد که او را از حال برد و او را انداختند روی سکوی مسجد. همین قدر فهمید که شخصی را که ربوده اند مرد است و از هوش رفت. بعد از چند دقیقه که به حال آمد فوری برخاسته به طرف مسجد حکیم آمد. آن جا به اتفاق یک نفر از گماشتگان و عمله ارباب از بازارها گذشته به قیصریه آمد. ارباب هم با محمود تازه آن جا وارد شده بودند. مشهدی عبدالله آن چه دیده بود حکایت کرد و دست خود را نشان داد که از اثر ضربت ورم کرده و سیاه شده ولی معلوم نبود که استخوان شکسته باشد. ارباب فوری با جمعی از اعضای مسلح و چراغ با مشهدی عبدالله حرکت نموده، آمدند تا مقابل مسجد تل عاشقان رسیده آن مکان را معاینه نمود و مشهدی عبدالله را به خانه رسانیده، برگشته مشغول تفتیش گردید.