Sīyāsat'nāmah (Siyr al-mulūk): Persian 1382

سیرالملوک یا سیاست‌نامه، از متون مربوط به عهد سلجوقیان (سده پنجم هجری) است که به فرمان ملک‌شاه سلجوقی در سال 479 و توسط وزیر دانشمند وی، خواجه نظام‌الملک طوسی (485-408 ه)، نگارش یافت. سیاست‌نامه، کتابی است در اصول مملکت‌داری که در پنجاه فصل تدوین یافته بود. خواجه نظام‌الملک قصد داشت رسوم و قواعد مملکت‌داری و سیاست‌مداری را به پادشاهان و حاکمان سلجوقی، به ویژه ملکشاه، بیاموزد. بسیاری از این شیوه‌های مملکت‌داری میراث تمدن ایران در عهد باستان و شیوه‌ی پادشاهان این سرزمین است. نویسنده در مباحث مختلفی وارد می‌شود و مقدمات غالب فنون را با بیانی ساده و روشن بیان می‌کند. روش انشای کتاب به شیوه‌ی نثر ساده‌ی مرسل و عاری از قیود لفظی معمول سده‌ی چهارم و پنجم هجری است. سبک نگارش کتاب شباهت زیادی به تاریخ بیهقی دارد. از ویژگی‌های کتاب مطالبی است که نویسنده درباره‌ی شورش مزدکیان در عصر ساسانی و سرکوب آن‌ها توسط خسرو انوشیروان آورده است. هم‌چنین وی از شورش سنباد در ری یا خروج قرمطیان و خرمدینان و باطنیان یاد کرده است. از مطالب کتاب می‌توان اطلاعاتی درباره‌ی مسائل مختلفی چون اسلحه، اقطاع، بارعام، جاسوسان، حرمسرایان، محافظان، سیرت پادشاهان، تجملات، خزانه‌داری، دبیران، رسوم تشریفات و... به دست آورد. خواجه نظام الملک سرانجام به دست یکی از باطنیان (اسماعیلیان) به قتل رسید. او وزیر دو سلطان سلجوقی، آلب ارسلان و ملکشاه، بود.