فهرست نسخه های خطی فارسی کتابخانۀ کنگره (آمریکا) الفارسية 1399

علی صفری آق‌قلعه، پژوهشگر نسخ خطی مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب «فهرست نسخه‌ها خطّی فارسی کتابخانۀ کنگره (آمریکا)» را فهرست‌نویسی‌ کرده و مؤسسۀ پژوهشی میراث مکتوب نیز آن را منتشر و روانۀ بازار نشر کرده است.علی صفری آق‌قلعه، در مقدمه‌ای که بر این کتاب نوشته به تهیۀ تصاویر دیجیتالی نسخه‌ها اشاره کرده و آن را انقلابی در نسخه‌شناسی و فهرست‌نویسی دانسته است. وی اینگونه نوشته است که امروزه می‌بینیم بسیاری از کتابخانه‌ها و به‌ویژه کتابخانه‌های غربیِ دارای مجموعه‌های شرقی، تصاویرِ بخشِ قابل توجهی از نسخه‌های خود را در دسترس عموم نهاده‌اند و هر پژوهشگری می‌تواند از هزاران کیلومتر دورتر این تصاویر را دریافت کند. این‌ها در کنار چندین میلیون کتاب چاپی در حوزه‌های گوناگون، منابع پژوهشی گسترده‌ای را در دسترس همگان قرار داده و نوعی برابری دسترسی برای پژوهشگران ایجاد کرده است. آق‌قلعه، شمار نسخه‌های فارسی کتابخانۀ کنگره را ۱۴۶ مجلد عنوان کرده که از آن میان ۱۱ نسخه به‌صورت مجموعه هستند و با توجه به مندرجات این مجموعه‌ها، تعداد آثار معرفی شده در این فهرست ۱۶۵ اثر است. بنا به نوشتۀ آق‌قلعه، کهن‌ترین نسخۀ تاریخ‌دار کتابخانه، دستنویسی از مثنوی معنوی مورخ ۸۴۵ ق است (شمارۀ ۱۰۶) و تاریخ کتابت جدیدترین نسخه‌ها حتّی تا سدۀ ۱۴ ق نیز می‌رسد. این پژوهشگر اعتقاد دارد، گرچه تعداد نسخه‌های مجموعه اندک است اما آثار مهم، نسخه‌های کم‌یاب، منحصر بفرد و همچنین نسخه‌های نفیس و هنری در آن قابل توجه است. رسالۀ پیروزی و مقاله نوروزی، از نجاتی نیشابوری، و تشریح الاقوام از حمید اسکینّر از جمله نسخه‌های دارای ارزش متنی و کم‌‌یاب است. پاس انفاس از جامی و سحر حلال از اهلی شیرازی از نسخه‌های کهن کتابخانهٔ کنگره است. آق‌قلعه در بخش دیگری از مقدمۀ خود به خوشنویسان نسخه‌ها، نسخه‌های هنری و مصوّر کتابخانه، جلدها، سرلوحه‌ها، نمونه‌های تشعیر‌سازی و حل کاری اشاره کرده است.