تذکرۀ نظامشاهیه الفارسية 1392

«تذکرۀ نظامشاهیه» بخشی کوچک از اثری است که به قیاس توصیف نویسنده‌ اش در برگ‌ های نخست این کتاب، می‌ بایست بسی گسترده‌ تر از نسخه ی موجود بوده باشد. این کتاب به قلم حکیمی از قرن دهم هجری قمری به نام حسن بن عبدالرحمان نگاشته شده است که درباره ی او اطلاعات چندانی در دست نیست، اما به قرینه نام کتاب و نیز با نگاه به اشارات نویسنده در خطبه ی کتاب، وی در دوره ی حکمرانی نظامشاهیان بر شبه جزیره دکن در جنوب هند می‌ زیسته است و این نظامشاهیان آن گونه که روایت شده است، یکی از سه سلسله ی حکمرانان شیعه از میان پنج سلسله‌ ای بوده‌ اند که پس از تجزیه ی سرزمین‌ های سلاطین بهمنی بر شبه جزیره ی دکن فرمان می‌ رانده‌ اند. نویسنده ی کتاب خود را مشتمل بر مقدمه و چهارده رکن و خاتمه معرفی کرده است، جای دریغ است که کامل‌ ترین نسخه ی کنونی تنها شامل مقدمه و نه فصل نخست از رکن اول است که در آن به برخی از انواع صداع و درمان‌ هایش پرداخته است و افسوس که ما اکنون از تتمه ی رکن اول به علاوه ی سیزده رکن دیگر مهجور و بی خبریم. در این کتاب نویسنده بیش از ١٢٠ تن از حکما را نام برده و نظرات آنان را به اشارت یا تفصیل یاد کرده است که در میان آنان یونانی و ایرانی و غیر آن، و مسلمان و غیر مسلمان در کنار هم‌ اند. همچنین در بیان بیماری‌ ها هم تعریف و سبب شناسی بیماری را گشوده و هم علامت شناسی آن ها را با نگاه به کتاب اسباب و علامات و شرح آنها باز گفته است و هم در علاج‌ ها به تفصیلی درخور به مفردات سودمند پرداخته و داروهای مرکب را یاد کرده است. ویژگی دیگر این کتاب آن است که با وجود نقص و افتادگی، دستکم تا کنون کامل‌ ترین و جامع‌ ترین کتاب شناخته شده ی واحدی است که درباره ی سردرد نگاشته شده است. تصحیح، پژوهش و ویرایش: دکتر مجید انوشیروانی، با مقدمه: دکتر باقر لاریجانی، به کوشش: محمدرضا شمس اردکانی و فرید قاسملو