مقالات تقی زاده (جلد هشتم: تقی زاده در مجلس) الفارسية 1390

مجموعۀ «تقی زاده در مجلس» که به پیشنهاد و نظارت استاد ایرج افشار به انجام رسیده است در جلد اول به نطق ها و بیانات تقی زاده در دوره های اول، دوم، پنجم و ششم مجلس شورای ملی اختصاص دارد. نخستین اظهارات تقی زاده در مجلس اول عموما" به مسائلی مربوط می شود که طرح و بحث آن ها برای استقرار مشروطیت و شکل گیری مجلس نوپا ضرورتی عاجل داشت و نیز مباحثی از متمم قانون اساسی. در واقع اصلاح امور مالیه و سازماندهی مالیات همواره از دغدغه های اصلی وی در مجلس اول به شمار می رود. در مجلس دوم نخستین لوایحی که او به طور مفصل راجع به آن اظهار نظر کرد لایحۀ ضرب سکه نقره بود. همچنین تلاش های تقی زاده برای قانونمند کردن لایحۀ استخدام مستشاران خارجی درخور توجه است. علاوه بر این او به شدت از بی نظمی ادارات و سوء رفتار قزاق ها و نیز به حضور روس ها در ایران انتقاد می کرد. کوشش برای نظم بخشیدن به بودجه مملکتی و مالیات، موضوع آغازین نطق های او در مجلس پنجم می باشد. علاوه بر لزوم اختصاص بودجه به معارف، توجه به بهداشت جامعه، راه سازی و بحث جایگزینی تاریخ شمسی به جای تاریخ قمری از نکات مورد توجه تقی زاده بود. اما برجسته ترین اقدام او در مجلس پنجم مخالفت با تغییر سلطنت بود. در مجلس ششم نیز مسائل اعزام محصل به خارج، اوضاع استخدام دولتی و تلاش برای تمدید قرداد میلیسپو از جمله نطق های تقی زاده بود.