تحول ثنويت (تنوع آراي دينی در عصر ساسانی) الفارسية 1387

در ایران عصر ساسانی هرچند دین زرتشتی دین رسمی امپراتوری به شمار می‌رفت، اما ادیان و مذاهب دیگری نظیر مانویت، مسیحیت، دین یهود، مزدکی‌گری و بودیسم در این قلمرو دارای پیروانی بودند. در درون دین زرتشتی نیز انشعابات و قرائت‌های جدید و به اصطلاح بدعت‌هایی شکل گرفت. نویسندة کتاب حاضر، فارغ از این که تا چه اندازه می‌توان دین ایران ساسانی را ثنویت (دوگانه باوری) دانست، به این مساله پرداخته که تا چه اندازه زرتشتیان عهد ساسانی خود را ثنوی می‌دانسته‌اند. وی پس از بررسی این موضوع در متون پهلوی و منابع مربوط به زرتشتیان چنین می‌پندارد که در بیش‌تر عهد ساسانی، زرتشتیان احتمالا به ثنوی بودن خود آگاه نبوده‌اند، زیرا در بیش‌تر تالیفات موجود ساسانی آنهایی که به قصد دفاع از ثنویت نوشته شده‌اند، اندکند. این موضوع همچنین در کتیبه‌های کرتیر، روحانی بزرگ زرتشتی، و شاهان نخستین ساسانی مطرح نشده و در مجادلات زرتشتیان و مسیحیان عصر نیز چندان برجسته نیست.