سر نی (2‌جلدی) (نقد‌ و شرح‌ تحلیلی‌ و تطبیقی‌ مثنوی) الفارسية 1402

دکتر عبدالحسین زرین کوب، پژوهشگر و مولوی شناس معاصر، در اثر دو جلدی سرّ نی به تشریح و نقد مثنوی معنوی می پردازد و آن را از جهات متنوعی مورد بررسی قرار می دهد. این محقق بزرگ و پیر راه تصوف خود اذعان دارد که شخصیت مولانا جلال الدین بلخی از چنان کبریا و شکوهی برخوردار است که در صورت حیات در عصر حاضر، ممکن بود او را در کسوت یک منادی بزرگ نظیر مهاتما گاندی می دیدیم. زرین کوب شیفته ی مولاناست و زندگی ادبی خود را وقف شناسایی و شناساندن این شخصیت بزرگ می کند. وی در آثار دیگری همچون پله پله تا ملاقات خدا و بحر در کوزه نیز به جنبه های دیگری از حیات مولانا جلال الدین می پردازد و به خوانندگان پیشنهاد می کند قبل از مطالعه ی سرّ نی، ابتدا این آثار را به مطالعه بنشینند. و اما سرّ نی؛ با وجود اینکه بزرگان نقد و ادب پارسی این اثر را تفسیر و شرح بر مثنوی مولوی می دانند، زرین کوب چنین ادعایی مطرح نمی کند و کتاب را تنها مباحثه ای در مثنوی، جهت پی بردن به ظرایف و رمز و راز های آن می پندارد. شرح و تفسیر به ترتیب ابیات مثنوی صورت نگرفته و بر حسب مباحثی که مولوی در آن باب شعر سروده تقسیم شده است. نویسنده از شرح بر صرف ابیات مولانا فراتر رفته و از دیدگاه های اطرافیان و یاران زمان او که گفت و شنود ها و تبادل اندیشه ی آنان احتمالا بر مولانا اثر گذاشته نیز استفاده کرده است و گاها به نقل قول های عالمان و صوفیان بعد از مولوی که به نحوی با او آشنا و دنباله روی افکار او بوده اند نیز ارجاعاتی می دهد.