سید ضیا: مرد اول یا مرد دوم کودتا الفارسية 2012

سرانجام و پس از سالها انتظار، در آخرین هفته های سال ١٣٩٠ کتاب "سید ضیا" که شامل گفتگوی طولائی دکتر صدرالدین الهی با سید ضیاء طباطبائی است منتشر شد. نمی توان از آغاز سلطنت پهلوی و روی کار آمد رضاخان سخن گفت و از سایه بلند سید ضیاء که بر سر بنیانگذار سلطنت پهلوی بود گریخت. روحانی سیاست پیشه ای که عمامه را از سر برداشت و کلاه پوستی را بر سر گذاشت که بعدها معروف شد به کلاه سید ضیائی! آخرین نخست وزیر احمدشاه قاجار شد و رضا خان را وزیر جنگ خود انتخاب کرد، اما از آنجا که دو درویش در گلیمی بخسبند و دو پادشاه در اقلیمی نگنجند، رضاخان، که بر سر کار آمدن خود را مدیون سید ضیاء بود، او را پس زد و همه قدرت را بدست گرفت. اولی همه چیز داشت جز قدرت نظامی و دومی از هرچیز که کم داشت، قدرت نظامی را به جایش داشت! آنچه که رضاخانه با سیدضیاء کرد بی شباهت به کاری نیست که خامنه ای تاکنون با رفسنجانی کرده است! اما رضا شاه در هر موردی بی گدار به آب زد، در مورد سید ضیاء چنین نکرد و فرمان قتلش را نداد. چنان که فرمان قتل "تیمورتاش" وزیر دربار خود را داد. وزیر درباری که تاج شاهی را در سینی حمل کرد تا رضاشاه بر سر بگذارد. سید ضیاء به حاشیه سیاست و قدرت رانده شد، اما هرگاه تندبادی از سواحل بریتانیای کبیر به سوی ایران برخاست، فورا به مشورت فرا خوانده شد. حتی تا دهه ١٣٤٠ و از سوی فرزند رضاشاه! سرگذشت پر پیچ و تابی داشت این طلبه عمامه سیاه که آیت الله نشده، از آن پوست درآمد و در پوست دیگری رفت. کتابی که منتشر شده، چیزی فراتر از خاطره است، زیرا در خاطره نویسی، آن که درباره خود می نویسد یک تنه به قاضی می رود، اما این کتاب شامل پرسش و خاطرات سیاسی است. بنابراین هر جا که سید ضیاء خواسته سانسور کند، دکتر الهی پرسش خود را طرح کرده و راه گریز را بر سید ضیاء بسته است. چنان که بالاخره از نقش انگلیس ها در بر کشیدن رضاخان بگوید و این که خود چه رابطه ای با آنها داشت و ماموریتش چه بود؟ اگر بخواهند شرحی از آغاز "تاریخ شفاهی" در ایران بنویسند، گفتگوی شفاهی – الهی با سید ضیا- که روی نوار ضبط شده و اکنون پس از ٥٠ سال منتشر می شود را می توان سرآغاز این سبک تاریخ نگاری دانست. شرح حال و هوای سیاسی- مطبوعاتی آن سالهای دهه ١٣٤٠ که دکتر الهی در سعادت آباد تهران به دیدار سید ضیاء می رود، بر گیرائی این کتاب و مصاحبه چنان افزوده که خواننده با یک مصاحبه خشک و در پشت درهای بسته روبرو نیست، بلکه بی وقفه از پنجره خانه سیدضیاء در شمالی ترین نقطه آن زمان تهران به بیرون سرک کشیده و شهر و مردم را نیز می بیند! همچنان که هر بار، در فاصله های چند روزه و چند هفته ای که دکتر الهی به خانه سید ضیاء می رود، خواننده کتاب با شرحی از مشاهدات مسیر راه و وقایعی که در فاصله گفتگوها پیش آمده نیز آشنا می شود.